Gruźlica pierwotna: formy choroby, opcje kursu i leczenie

Gruźlica pierwotna to patologia zakaźna, która pojawia się podczas pierwszego kontaktu osoby z prątkami. Częściej u dzieci. Jest to zbiorowa koncepcja, która obejmuje zatrucie, pierwotny kompleks gruźlicy i uszkodzenie węzłów chłonnych w klatce piersiowej.

Krótko o patogenie

Mykobakterie to mikroorganizmy, które mają następujące charakterystyczne cechy:

• należą do bakterii gram-dodatnich;
• zdolny do pasożytowania wewnątrz komórek;
• mieć rozmiar do 10 mikronów;
• w kształcie pręta;
• odporny na kwasy i wiele antybiotyków;
• potrafią zmieniać swoją strukturę antygenową i właściwości morfologiczne;
• nie tworzą kapsułek i zarodników;
• może istnieć w formach L;
• bez ruchu;
• rosną na prostych pożywkach;
• odporny w środowisku zewnętrznym (wytrzymuje nagrzanie do 60ºC, do 10 miesięcy przechowywany w wysuszonej plwocinie chorego);
• wrażliwy na światło słoneczne.

Przenoszą się z chorego na zdrowego drogą powietrzną i przedmiotami.

Kod ICD-10

Kod ICD-10 dla tej choroby to A15-A19. Pojęcie gruźlicy pierwotnej obejmuje wszystkie przypadki choroby (potwierdzone i niepotwierdzone laboratoryjnie), z wyjątkiem postaci wtórnych (ogniskowe, naciekowe, rozsiane, prosówkowe, jamiste, marskość wątroby, włóknisto-jamiste, serowaciejące zapalenie płuc i gruźlicy).

Patogeneza (występowanie i rozwój) choroby

Infekcja gruźlicza i specyficzne zapalenie rozwijają się w wyniku infekcji prątkami. Czynnik sprawczy choroby znajduje się w makroprzygotowaniu pacjentów. Patogeneza kompleksu pierwotnego opiera się na:

• kontakt z patogenem;
• zapalenie ziarniniakowe;
• pojawienie się pierwotnego afektu (dotknięty obszar);
• zapalenie węzłów chłonnych i zapalenie naczyń chłonnych;
• zmiany sklerotyczne;
• martwica serowaciejąca (w ciężkich przypadkach);
• zwapnienie (odkładanie się soli i twardnienie tkanek).

Cechą gruźlicy węzłów chłonnych w klatce piersiowej jest to, że naczynia limfatyczne nie są w stanie zapalnym, nie ma nacieku w płucach. Patogeneza opiera się na hiperplazji tkanki limfatycznej (jej wzrost objętości), swoistym zapaleniu i powstawaniu strefy martwicy (kazeozy).

Proces obejmuje węzły przytchawicze, oskrzelowo-płucne lub rozwidlenia. W przewlekłym przebiegu choroby ogniska stają się gęstsze lub topnieją.

W przypadku zatrucia gruźlicą, gdy prątki dostają się do płuc, nie rozwija się swoiste zapalenie. Patogen wnika do naczyń i rozprzestrzenia się po całym ciele. W tkankach tworzą się guzki (ziarniniaki). To specyficzna reakcja na wnikanie bakterii. Osoby osłabione (z cukrzycą, rakiem, alkoholizmem) rozwijają wyraźne odurzenie organizmu.

Przyczyny pierwotnej gruźlicy

Choroba rozpoczyna się po zakażeniu patogennymi szczepami prątków. Jest to możliwe bezpośrednio od osoby chorej lub pośrednio (poprzez artykuły gospodarstwa domowego).

Pierwotna gruźlica płuc często rozwija się u dzieci przy pierwszym kontakcie z bakteriami. Dorośli rzadziej chorują.

Czynniki predysponujące obejmują:

• zmeczenie fizyczne;
• stres;
• złe odżywianie (brak warzyw, jagód, owoców w diecie);
• ostry brak witamin;
• mieszkanie z pacjentem w tym samym mieszkaniu;
• palenie;
• uzależnienie od napojów alkoholowych;
• pierwotny niedobór odporności;
• przebywać w ciemnych, niewentylowanych i wilgotnych pomieszczeniach.

Trasy transmisji

Ftisiology identyfikuje następujące metody przenoszenia prątków:

1. Samolotowy. Występuje w 90% przypadków. Pacjent z aktywną gruźlicą podczas kaszlu i kichania wraz z plwociną usuwa bakterie. Patogen może rozprzestrzenić się na 8-9 m i dostać się do dróg oddechowych innych osób.
2. Powietrze i kurz. Mykobakterie osiadają na kurzu i pędzą w górę strumieniem powietrza. Dostają się więc do nosa i ust, a stamtąd do tchawicy, oskrzeli i płuc.
3. Kontakt i gospodarstwo domowe. Realizowany jest poprzez różne artykuły gospodarstwa domowego i higieny osobistej (ręczniki, szczoteczki do zębów, naczynia).
4. Klasa spożywcza. Do zakażenia dochodzi podczas jedzenia mięsa chorego zwierzęcia (bydła), mleka lub przez brudne ręce.
5. Pionowy (dla dziecka od przyszłej matki w macicy).

Główny mechanizm infekcji jest aerogenny.

Dla dzieci i młodzieży

Mykobakterie dostają się do organizmu dziecka drogą powietrzną, pokarmową, kontaktowo-domową i mieszaną. Możliwe zakażenie podczas porodu i połknięcia płynu owodniowego.

Najczęściej infekcja występuje w domu od dorosłych. Rzadziej - w przedszkolach, szkołach i innych grupach zorganizowanych. Zdarzają się przypadki infekcji szpitalnych. Najbardziej podatne na gruźlicę są dzieci poniżej 2 roku życia.

Dla dorosłych

Dorośli w większości przypadków zarażają się drogą powietrzną. Możliwe jest zarażenie się podczas używania tych samych naczyń z pacjentem, podczas pocałunków, podczas wizyty w przychodni przeciwgruźliczej, gdzie leżą chorzy krewni, w miejscach publicznych.

Jest bardzo prawdopodobne, że zostanie zarażony kontaktem z kaszlącymi osobami z aktywną postacią choroby.

Grupa ryzyka

Obejmuje następujące kategorie osób:

• zakażony wirusem HIV;
• dzieci urodzone przez chore matki;
• nieszczepione;
• palacze;
• osoby uzależnione od alkoholu;
• pacjenci z cukrzycą i białaczką;
• z chorobami przewlekłymi.

Osoby z osłabionym układem odpornościowym mają niską odporność na infekcje. Jest to możliwe po przebiegu chemioterapii lub radioterapii, przy niewystarczającej aktywności fizycznej, uzależnieniu od narkotyków, patologii endokrynologicznej i przyjmowaniu leków immunosupresyjnych (kortykosteroidów, cytostatyków).

Objawy pierwotne

Manifestacje zależą od klinicznej postaci gruźlicy. Najczęstsze objawy choroby:

• podwyższona temperatura ciała;
• suchy lub produktywny (flegmowy) kaszel;
• wyzysk;
• słabość;
• złe samopoczucie;
• duszność;
• ból w klatce piersiowej;
• obrzęk węzłów chłonnych;
• utrata wagi;
• utrata apetytu;
• bladość skóry.

Wczesny okres pierwotnego zakażenia gruźlicą może być słaby lub bezobjawowy.

Przewlekła pierwotna gruźlica

Charakteryzuje się długim przebiegiem z fazami zaostrzenia i remisji. Przewlekła pierwotna gruźlica może trwać kilka lat. Często przebiega pod przykrywką innej patologii (przewlekłe zapalenie oskrzeli).

Różnice w gruźlicy wtórnej

Gruźlica pierwotna i wtórna mają różną patogenezę i obraz kliniczny. Formy wtórne występują z krwiopochodnym lub limfogennym rozprzestrzenianiem się prątków. Na tle powtarzającego się kontaktu z patogenem rozwija się wyraźna reakcja zapalna z infiltracją tkanek. We wtórnych postaciach gruźlicy miejscowe uszkodzenie płuc łączy się z ogólnymi objawami zatrucia. Ponadto przy tej patologii często dotykają innych narządów (skóra, nerki, kości, błony mózgu), występują reakcje paraspecyficzne.

Formy przebiegu choroby

Przeznaczyć:

• gruźlica węzłów chłonnych klatki piersiowej;
• kompleks pierwotny;
• zatrucie gruźlicze.

Rozróżnij infekcje płucne i pozapłucne.

Odurzenie gruźlicze

Ta patologia charakteryzuje się zatruciem organizmu i brakiem lokalnych ognisk w płucach i innych narządach. Stanowi około 10% wszystkich przypadków gruźlicy pierwotnej. Przeważnie chorują dzieci. Choroba jest ostra i przewlekła. Na zatrucie gruźlicze wskazuje brak zmian na zdjęciu rentgenowskim oraz dodatni test Mantoux (diaskintest).

Klęska węzłów chłonnych w klatce piersiowej

W tej postaci choroby zajęte są wyłącznie węzły chłonne wewnątrz klatki piersiowej bez udziału naczyń limfatycznych i tkanki płucnej. Infiltracje nie są wykrywane. Choroba występuje u młodych ludzi w wieku 18-25 lat i dzieci. Ta patologia charakteryzuje się długim przebiegiem i powolną regresją. Najcięższa gruźlica występuje u dzieci poniżej 3 roku życia. Istnieją następujące formy tej patologii:

• guzopodobny;
• mały;
• naciek.

Pierwotny kompleks gruźlicy

Często jest bezobjawowy i podostry. Rzadziej klinika przypomina zapalenie płuc. Chorują dzieci i młodzież. Składnikami kompleksu są pierwotny afekt, zapalenie naczyń chłonnych i zapalenie węzłów chłonnych.

Ogólne metody diagnostyczne

Jeśli podejrzewasz gruźlicę, powinieneś skontaktować się z fitsiatrą, lekarzem rodzinnym lub pediatrą. Aby postawić diagnozę, potrzebujesz:

1. Gromadzenie anamnezy życia i choroby. Lekarz identyfikuje główne dolegliwości, czynniki ryzyka, możliwe stany zakażenia, drogi przenoszenia patogenu, osoby kontaktowe i źródło zakażenia.
2. Badanie lekarskie. Obejmuje osłuchiwanie płuc i serca, opukiwanie, pomiar ciśnienia, badanie dotykowe węzłów chłonnych, liczenie częstości oddechów i tętna.
3. Oględziny. Wraz z rozwojem zapalenia oskrzeli na tle gruźlicy węzłów chłonnych klatki piersiowej ujawnia się ekspansja małych naczyń w klatce piersiowej i plecach.
4. Analizy kliniczne krwi i moczu. Na zatrucie wskazuje leukocytoza, przyspieszona ESR, przesunięcie formuły w lewo i eozynofilia.
5. Analiza bakteriologiczna plwociny i wymazów. Mykobakterie nie są wykrywane.
6. Próby tuberkulinowe (Diaskintest, Mantoux). Reakcja jest wyraźna lub hiperergiczna. Cennym kryterium diagnostycznym jest wygięcie próbek (pierwszy wynik dodatni po wszystkich ujemnych).
7. Badanie rentgenowskie płuc. W pierwotnym kompleksie gruźliczym ujawnia się lekkie zaokrąglone ciemnienie (pierwotny wpływ) i oznaki zapalenia węzłów chłonnych. Przy długim przebiegu pojawia się ognisko Gon o wielkości do 1 cm i pojawiają się zwapnienia. W gruźlicy VLHL następuje zmiana w korzeniach płuc.
8. Test kwantyferonu.
9. Bronchoskopia.
10. Test immunoenzymatyczny T-Spot.
11. Tomografia komputerowa.
12. Bronchoskopia.
13. Biopsja węzła chłonnego. Badana jest patologia choroby. W gruźlicy prątki i komórki odpornościowe znajdują się w ogniskach odpadania.

Możliwe komplikacje

Najczęściej obserwowane (niezależnie od lokalizacji procesu patologicznego):

• rozprzestrzenianie się infekcji na inne narządy i układy (uszkodzenie skóry, oczu, nerek, pęcherza moczowego, mózgu);
• rozwój wtórnej gruźlicy płuc i gruźlicy pozapłucnej;
• zapalenie wyściółki mózgu (zapalenie opon mózgowych);
• powstawanie przetok między węzłami chłonnymi a oskrzelami;
• krwawienie;
• powstawanie rozstrzeni oskrzeli (strefy ekspansji pęcherzyków płucnych);
• niedodma (zmniejszona przewiewność płuc);
• kamica oskrzelowa (pojawienie się kamieni w świetle oskrzeli);
• krwioplucie;
• naruszenie serca (z zatruciem);
• kacheksja (wyniszczenie);
• zapalenie opłucnej;
• hepatosplenomegalia (powiększenie wątroby i śledziony).

U pacjentów dorosłych

U dorosłych na tle gruźlicy często występują formy wtórne (ogniskowe, prosówkowe, jamiste). W tym przypadku możliwe jest zwłóknienie płuc, martwica, powstanie ropnia i próchnicy tkanek, posocznica.

U dzieci

Najczęstsze powikłania u dzieci to utrata masy ciała, upośledzenie fizyczne, ciężki zespół asteniczno-wegetatywny, niedodma, rozedma płuc i przewlekła krążeniowo-oddechowa awaria.

Leczenie gruźlicy pierwotnej

Wszystkie warianty przebiegu gruźlicy leczone są po konsultacji lekarskiej w warunkach szpitalnych. Czas trwania terapii wynosi od 6 miesięcy do 1,5 roku.

Kryteriami wyzdrowienia były ujemne testy tuberkulinowe i testy bakteriologiczne, brak kliniki i prawidłowy obraz rentgenowski.

Leczenie pierwotnej postaci gruźlicy ma na celu wyeliminowanie objawów choroby, zapobieganie jej progresji, oczyszczanie tkanek z prątków i zapobieganie powikłaniom. Kompleksowa terapia obejmuje:

1. Doustne lub wstrzykiwane (domięśniowe) stosowanie leków przeciwgruźliczych w chemioterapii. Od razu przepisywane są 3-4 leki. Zacznij od 1 linii leku. Należą do nich streptomycyna, pirazynamid, etambutol, ryfampicyna i izoniazyd. Można je zastąpić środkami kombinowanymi (Rifacomb, Phthisoetam). W przypadku nietolerancji, nieskuteczności lub niemożności zastosowania tych leków stosuje się leki z 2 linii (cefalosporyny, Cykloseryna, Kanamycyna).
2. Stosowanie środków pomocniczych (hepatoprotektory, immunomodulatory).
3. Fizjoterapia. W przypadku zatrucia skuteczna jest plazmafereza.
4. Dieta - wzbogacenie organizmu w witaminy i składniki odżywcze. Przydatne są warzywa, mięso, owoce morza, orzechy, zioła, soki, jagody i owoce.
5. Gimnastyka oddechowa.
6. Interwencja chirurgiczna. Jest niezbędny do powstania gruźlicy, ropienia, sepsy, ropniaka, niszczenia tkanek i ubytków.
7. Zgodność z leżeniem w łóżku.
8. Pij dużo płynów.
9. Środki detoksykacyjne (z zatruciem gruźliczym).

Okres regeneracji

Wskazane jest wysyłanie dzieci, które wyzdrowiały, do specjalistycznych szkół i przedszkoli. Są umieszczane na rejestracji w aptece. W okresie rehabilitacji ogromne znaczenie ma leczenie uzdrowiskowe. W celu wzmocnienia układu odpornościowego zaleca się przyjmowanie multiwitamin (Supradin, Vitrum Kids, Complivit, Vitrum).

Dużo uwagi poświęca się żywieniu dzieci. W diecie muszą znajdować się następujące pokarmy:

• świeże jagody i owoce;
• warzywa;
• mięso;
• Ryby i owoce morza;
• warzywa;
• orzechy;
• zupy;
• owsianka;
• twarożek i inne produkty mleczne;
• jajka;
• soki.

Interwencje chirurgiczne, podróże, loty, sytuacje stresowe, przeciążenie fizyczne i szczepienia nie są zalecane bezpośrednio po chorobie. Rodzice muszą pomagać swoim dzieciom w przezwyciężaniu problemów fizjologicznych i zapewniać komfort psychiczny. Dorośli w okresie rekonwalescencji muszą rzucić palenie i napoje alkoholowe.

Zapobieganie chorobom

Rozróżnij profilaktykę pierwotną, wtórną i trzeciorzędową gruźlicy. Klasyfikacja wyróżnia specyficzne i niespecyficzne środki zapobiegawcze. Pierwsza to immunizacja. Polega na wprowadzeniu szczepionki BCG lub BCG-M dzieciom w pierwszym tygodniu życia i w wieku 6-7 lat.

Lek jest dostępny w postaci liofilizatu (proszku) do uzyskania roztworu. W składzie znajdują się osłabione, żywe prątki. Tworzą u zaszczepionego człowieka stabilną odporność na gruźlicę. Przeciwwskazania to wcześniactwo, nietolerancja składników, nowotwory złośliwe, ostre infekcje i pierwotny niedobór odporności. Roztwór wstrzykuje się śródskórnie.

Niespecyficzne środki zapobiegawcze to:

• wzrost ogólnej odporności;
• wykluczenie kontaktu z nosicielami infekcji i pacjentami;
• okresowe przejście fluorografii (raz w roku);
• okresowe badania lekarskie;
• przeprowadzenie testu Mantoux w szkołach i przedszkolach;
• izolacja pacjentów i ich terminowe leczenie;
• prace sanitarne i edukacyjne;
• przyjmowanie witamin;
• noszenie osobistego wyposażenia ochronnego (masek) w kontakcie z pacjentami.

Cechy zatrucia gruźliczego u dzieci

Jest to klinicznie wyraźna postać choroby. Często przebiega jak grypa i ARVI. Źródłem jest najczęściej pacjent z postacią aktywną (otwartą), w której prątki wraz z plwociną są uwalniane do środowiska zewnętrznego.

Co dzieje się w ciele dziecka

Anatomia patologiczna wyróżnia następujące procesy zachodzące w ciele dzieci z gruźlicą:

• specyficzne, ziarniniakowe zapalenie;
• bakteriemia (wejście patogenu do krwioobiegu);
• powstawanie ziarniniaków w węzłach chłonnych;
• wyraźna odpowiedź immunologiczna.

Objawy choroby

Wczesnemu zatruciu może towarzyszyć ból głowy, utrata apetytu, płaczliwość dzieci, ogólne zmęczenie, pogorszenie sen, stany podgorączkowe, pocenie się, niestrawność (ból brzucha, zaburzenia stolca), obrzęk węzłów chłonnych i bladość skóra. Często występuje rumień guzowaty i inne objawy skórne (zastoinowe nacieki).

Późne zatrucie charakteryzuje się zapaleniem węzłów chłonnych (uszkodzenie dużej liczby węzłów chłonnych), zapaleniem struktur oka, niedociśnieniem, tachykardią, gorączką i utratą masy ciała.

Środki diagnostyczne

Diagnozę stawia się na podstawie wyników ankiety, badania, radiografii, prób tuberkulinowych i badań klinicznych. Próbki są pozytywne.

Leczenie zatrucia gruźliczego u dzieci

Leczenie obejmuje chemioterapię (jednorazowe stosowanie 3-4 antybiotyków), dobre odżywianie, odczulanie organizmu i odpoczynek w sanatorium. Leki są przyjmowane przez długi czas i nieprzerwanie (do roku).

Prognoza i konsekwencje

Dzięki terminowej terapii lekarze przewidują korzystny wynik choroby. Farmakoterapia zmniejsza ryzyko rozwoju cięższych postaci gruźlicy.