NPV i tętno u dzieci: norma, tabela według wieku

NPV i HR (częstość oddechów i skurcze serca) w dużej mierze zależy od wieku dziecka. U noworodków norma tych wskaźników fizjologicznych jest 2 razy wyższa niż u osoby dorosłej. Przewlekłe i ostre choroby płuc, oskrzeli, a także układu krążenia spowalniają lub gwałtownie zwiększyć tętno, zmusić dziecko do wzięcia dużej liczby oddechów przez 1 min.

Oznaczanie częstości akcji serca i ruchów oddechowych

Normę lub odchylenie wskaźników NPV i częstości akcji serca u dzieci można ustalić podczas rutynowego badania przez pediatrę lub ustalić niezależnie przez jednego z rodziców. W takim przypadku dziecko diagnozuje się w domu.

Liczenie częstotliwości wykonywanych czynności oddychania i rytmicznych skurczów serca wymaga przestrzegania następujących zasad:

• NPV i tętno należy obliczać w okresie fizycznego spokoju dziecka (śmiech, entuzjazm do zabawy lub płacz przyczyniają się do zniekształcenia wyników fizjologicznych);
• liczenie liczby oddechów i uderzeń serca powinno wynosić dokładnie 1 minutę;
• najbardziej obiektywne dane do określenia częstotliwości oddychania i tętna uzyskuje się w momencie, gdy dziecko śpi;
• utrwalenie całkowitej liczby oddechów odbywa się poprzez wizualną obserwację skurczu tkanek mięśniowych klatki piersiowej;
• Tętno dziecka określa się poprzez zliczenie liczby pulsacji naczynia krwionośnego znajdującego się w nadgarstku.

Aby przeprowadzić tę diagnozę, potrzebujesz spokojnego otoczenia i zegarka ze stoperem. Jeżeli po badaniu stwierdzone zostaną niewielkie odchylenia wskaźników NPV i tętna w kierunku ich zwiększyć lub zmniejszyć, to jest to podstawa do dodatkowego badania w pediatra.

Znaczenie wskaźników u dzieci

NPV i częstość akcji serca u dzieci (norma liczby aktów oddychania i rytmicznych skurczów serca jest wyższa u noworodków) jest ważnym wskaźnikiem biologicznym ogólnego stanu zdrowia dziecka. Wszelkie odchylenia od wartości prawidłowych fizjologicznie mogą wskazywać na choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego.

Patologie oskrzeli, tkanki płucnej, mięśnia sercowego i naczyń krwionośnych mogą mieć przebieg ostry i przewlekły. Wczesna diagnoza pozwala rozpocząć terminowe leczenie chorób na początkowych etapach ich rozwoju. Przestrzeganie tego podejścia minimalizuje ryzyko poważnych powikłań i wystąpienia negatywnych konsekwencji dla organizmu dziecka.

Związek między NPV a tętnem

Częstotliwość ruchów oddechowych i rytmiczna czynność serca są ze sobą ściśle powiązane. Aby zapewnić stabilną i pełnoprawną pracę układu sercowo-naczyniowego, do ciała dziecka musi dostać się wystarczająca ilość powietrza. Tlen jest transportowany przez tkanki narządów wewnętrznych i mięśnie układu mięśniowo-szkieletowego wraz z przepływem krwi. Spowolnienie czynności oddechowej, skurcz światła oskrzeli czy choroby zapalne płuc prowadzą do głodu tlenu.

Na tle patologicznego stanu płuc i oskrzeli aktywność serca, ciśnienie krwi automatycznie spada, wszystkie procesy metaboliczne ulegają spowolnieniu. Jednocześnie dysfunkcjonalne zaburzenia pracy mięśnia sercowego również negatywnie wpływają na wydajność tkanki oskrzelowo-płucnej.

Normy NPV i tętna u dzieci według wieku

NPV i częstość akcji serca u dzieci (określa się normę całkowitej liczby aktów oddychania i rytmicznych skurczów serca przez pediatrów na podstawie wielu badań klinicznych) zmiany na różnych etapach ich rozwój fizyczny. Poniższa tabela zawiera główne fizjologiczne wskaźniki tętna dla dziecka w odpowiednim wieku.

Wiek dziecka	Norma tętna (liczba uderzeń w ciągu 60 s)
Od pierwszych dni po urodzeniu do 1 miesiąca	110 do 170
1 miesiąc do 1 roku	od 102 do 162
1 do 2 lat	94 do 154
2 do 4 lat	90 do 140
4-6 lat	86 do 126
6-8 lat	78 do 118
8 do 10 lat	68 do 108
10 do 12 lat	60 do 100
12 do 15 lat	55 do 95

W przypadku dzieci powyżej 15 roku życia obowiązują normy tętna dorosłych. Jest to rytm zatokowy z zakresem tętna od 60 do 90 uderzeń na minutę, gdy ciało dziecka znajduje się w stanie fizycznego spokoju.

Poniższa tabela zawiera normy dotyczące częstotliwości czynności oddechowych u dzieci od pierwszych dni po urodzeniu do okresu dojrzewania.

Wiek dziecka	Tempo częstotliwości aktów oddychania przez 1 min.
Pierwsze 14 dni po urodzeniu	40 do 60
2 tygodnie do 3 miesięcy	40 do 45
4 do 6 miesięcy	35 do 40
7 do 12 miesięcy	30 do 35
2 do 3 lat	25 do 30
5 do 6 lat	W ciągu 25
10 do 12 lat	20 do 22
14 do 15 lat	18 do 20

W przypadku dzieci powyżej 15 lat obowiązują normy NPV dla dorosłych, które wahają się od 16 do 20 oddechów na 1 minutę. Mierząc częstotliwość aktów oddychania, należy wziąć pod uwagę fakt, że w stanie emocjonalnym pobudzenie, gwałtownie wzrasta aktywność skurczowa mięśni odpowiedzialnych za wypełnienie płuc powietrze.

Jak mierzone są wskaźniki?

Ustalenie wskaźników NPV i częstości akcji serca nie jest trudną procedurą diagnostyczną. Nie wymaga żadnego specjalnego sprzętu.

Tętno

Pomiar tętna przeprowadza pediatra lub kardiolog dziecięcy następującymi metodami:

• rejestrowana jest liczba uderzeń tętna w nadgarstku;
• oblicza się częstotliwość skurczów ścian tętnicy szyjnej w szyi;
• określa się liczbę uderzeń mięśnia sercowego.

W tym drugim przypadku lekarz posługuje się fonendoskopem. Częstotliwość rytmicznych skurczów mięśnia sercowego dziecka jest ustalona na 60 sekund. Na podstawie wyników badania wyciągane są odpowiednie wnioski dotyczące stanu czynnościowego serca i naczyń krwionośnych dziecka.

Częstość oddechów

Określanie częstotliwości ruchów oddechowych odbywa się metodą wizualnej obserwacji klatki piersiowej. Lekarz zapisuje liczbową liczbę wdechów i wydechów wykonanych w ciągu 1 min.

W takim przypadku dziecko powinno znajdować się w pozycji poziomej w stanie fizycznego i psycho-emocjonalnego odpoczynku.

Nawet niewielka aktywność fizyczna, śmiech czy nagłe wahania nastroju znajdują natychmiastowe odzwierciedlenie w wynikach obliczeń NPV. Po badaniu pediatra potwierdza fakt normalnego funkcjonowania układu oddechowego, a jeśli zostaną znalezione oznaki patologii, zaleca się dodatkowe metody diagnostyczne.

Specyfika układu oddechowego u noworodków

NPV i częstość akcji serca u dzieci (norma liczby czynności oddechowych i rytmicznych skurczów serca zmniejsza się wraz z dorastaniem dziecka) mają swoje specyficzne różnice.

Cechy układu oddechowego noworodków są następujące:

• otwarcie płuc dziecka następuje natychmiast po jego urodzeniu w momencie pierwszego oddechu;
• objętość tkanki oskrzelowo-płucnej noworodka jest znacznie mniejsza niż ogólne parametry jego klatki piersiowej;
• w ciągu pierwszych 30 dni po urodzeniu w płucach dziecka występuje zwiększona liczba naczyń krwionośnych, które kompensują niewielki rozmiar układu oddechowego;
• noworodki są zmuszone wykonywać 2 razy więcej ruchów oddechowych niż dorośli;
• u niemowląt główna ilość tlenu dostaje się do płuc przez kanały nosowe (najmniejsze podrażnienie błony śluzowej nosogardzieli prowadzi do zaburzeń w układzie oddechowym).

Podczas oddychania noworodek praktycznie nie korzysta z jamy ustnej, ponieważ ta umiejętność nie została jeszcze rozwinięta. W związku z tym rodzice muszą upewnić się, że kanały nosowe dziecka zawsze pozostają wolne od śluzu.

Od czego zależy tętno dziecka?

Spadek lub wzrost częstości akcji serca u dzieci w różnych grupach wiekowych zależy od ogólnego stan zdrowia, a także warunki środowiskowe, w których spędza większość swojego czas.

Na tętno dziecka wpływają następujące czynniki:

• jakość diety (u dzieci, które systematycznie nie otrzymują wystarczającej ilości witamin, minerałów, białka, tłuszcze, węglowodany i niezbędne aminokwasy, rozwija się wyczerpanie organizmu, wskaźniki ciśnienia krwi spadają i tętno);
• obecność współistniejących chorób serca, naczyń tętniczych i żylnych;
• temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym znajduje się noworodek;
• stan psycho-emocjonalny niemowlęcia (u dzieci, które rozwijają się w sprzyjającym środowisku, wskaźniki tętna pozostają stabilne prawie przez cały czas bez gwałtownych spadków, które mogą się zwiększać lub zmniejszać rytm);
• stosunek okresów czuwania i snu;
• dziedziczna predyspozycja do zaburzeń rytmu serca;
• poziom ciśnienia krwi (gwałtowny wzrost i spadek ciśnienia krwi wpływa na częstotliwość skurczów serca);
• stan zdrowia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego;
• uraz porodowy i anomalie rozwoju wewnątrzmacicznego;
• choroby zakaźne mięśnia sercowego.

Istnieje ścisły związek między pracą serca, naczyń krwionośnych i narządów oddechowych. Współistniejące choroby płuc i oskrzeli zakłócają stabilne funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego dziecka. W zależności od rodzaju patologii możliwy jest wzrost lub okresowy spadek wskaźników tętna.

Co oznacza szybkie lub wolne tętno?

Powolny lub szybki puls nie zawsze jest oznaką patologii. W obecności takich wskaźników pracy serca i naczyń krwionośnych brane są pod uwagę czynniki towarzyszące obecne w życiu dziecka.

Szybki puls

Fizjologiczne przyczyny występowania przyspieszonego tętna obejmują nadmierny wysiłek fizyczny, który jest obecny w życiu dziecka. Również sytuacje stresowe i zbyt wysoka temperatura powietrza mogą powodować podobne objawy.

Jeśli dziecko jest stale w komfortowych warunkach, nie wykazuje nadpobudliwości, a jego puls nadal jest przyspieszony, mogą wystąpić czynniki patologiczne. Przede wszystkim brane są pod uwagę wersje nadmiernego zmęczenia, współistniejące choroby serca i naczyń krwionośnych, a także dysfunkcje układu oddechowego. Dziecko z szybkim tętnem powinno być natychmiast zbadane przez pediatrę lub kardiologa dziecięcego.

Wolne tętno

Zbyt wolny puls u noworodka prawie zawsze wskazuje na współistniejące patologie serca, naczyń krwionośnych lub tkanki oskrzelowo-płucnej. U starszych dzieci z niskim tętnem, które czują się zadowalająco, takie objawy wskazują na dobry trening mięśnia sercowego.

Przypadki są uważane za patologiczne, jeśli powolnemu pulsowi u dziecka towarzyszą następujące objawy:

• zawroty głowy;
• słabość fizyczna;
• naruszenie koordynacji ruchów;
• suchy, szczekający kaszel, który pojawia się nagle, gdy nie ma oznak zakaźnej lub zapalnej choroby organizmu;
• niestabilne ciśnienie krwi z okresowym wzrostem i spadkiem;
• ataki bólu głowy;
• sinica skóry;
• utrata przytomności lub oszołomienie;
• nudności i wymioty;
• skurcz układu oddechowego.

Powyższe objawy w połączeniu z powolnym tętnem są oznakami bolesnego stanu serca i naczyń krwionośnych. Dziecko z podobnymi objawami powinno zostać przyjęte do szpitala oddziału pediatrycznego w celu kompleksowej diagnozy z wyznaczeniem dalszego leczenia.

Możliwe odchylenia częstości akcji serca i częstości oddechów

NPV i tętno u dzieci (norma zmienia się pod wpływem zewnętrznych czynników środowiskowych) mogą odbiegać w kierunku wzrostu i gwałtownego spowolnienia. Zakres naruszenia jest zupełnie inny. W pediatrii zdarzają się przypadki, gdy dziecko ma tylko odchylenie częstotliwości rytmicznych skurczów serca, a liczba oddechów pozostaje względnie stabilna.

U dzieci z atakami skurczu oskrzeli o charakterze alergicznym możliwe jest naruszenie częstości oddechów, ale częstość akcji serca pozostaje w normalnych granicach. Odchylenia w szybkości skurczu serca i szybkości oddychania mają charakter indywidualny, w zależności od tego, jakie czynniki spowodowały dodatkowe obciążenie ciała dziecka.

Przyczyny patologicznych naruszeń NPV i tętna u dziecka

Najbardziej niebezpieczne są przyczyny patologiczne, które naruszają częstość oddechów i częstość akcji serca u dzieci w różnych grupach wiekowych. Są to choroby o ostrej i przewlekłej postaci, które mogą przejść w stan utajony lub postępować w bardzo krótkim czasie. Większość patologii serca, naczyń krwionośnych i narządów oddechowych jest niebezpieczna dla życia i zdrowia dziecka.

Szybkie oddychanie

Szybki oddech u dziecka w każdym wieku występuje pod wpływem następujących stanów chorobowych organizmu:

• skurcz małych oskrzeli, gdy następuje gwałtowne zmniejszenie ich światła (w tym przypadku obserwuje się częste, ale płytkie oddychanie);
• rozproszone zapalenie, które wpłynęło na błonę śluzową drzewa oskrzelowego (ta patologia jest również znana z definicji zapalenia oskrzelików);
• niewystarczające nasycenie pęcherzyków wymaganą ilością powietrza;
• wirusowe zapalenie płuc z krzywymi zmianami tkanki płucnej;
• zapaść prawego lub lewego płuca, gdy występuje zmniejszenie zdolności oddechowej;
• zapalenie opłucnej z uwolnieniem dużej ilości płynu wysiękowego, który ściska narządy układu oddechowego;
• miejscowy lub rozległy zawał płuca;
• opłucny;
• zakrzepica naczynia tętniczego, która zapewnia dopływ krwi do tkanki płucnej;
• odma płucna;
• rozedma płuc;
• atak astmy oskrzelowej pochodzenia alergicznego;
• łagodny lub złośliwy nowotwór zlokalizowany w okolicy śródpiersia;
• współistniejące patologie układu sercowo-naczyniowego, powodujące obrzęk płuc, a także przepełnienie ich naczyń z nadmierną objętością krwi;
• neuralgia międzyżebrowa o różnej etiologii;
• suche zapalenie opłucnej, gdy zapalenie błony opłucnej przebiega bez uwolnienia surowiczego wysięku;
• przerzuty guza nowotworowego z innych części ciała do struktury tkanki oskrzelowo-płucnej;
• urazy klatki piersiowej i żeber;
• gwałtowny wzrost ciśnienia w jamie brzusznej;
• ostra postać zapalenia mięśni;
• wzdęcia spowodowane różnymi przyczynami;
• zaostrzenie zaburzeń neurologicznych wywołanych atakiem histerii.

Szybkie oddychanie może wystąpić u dziecka, które doświadczyło stresującej sytuacji. Obecność patologicznie wysokiego NPV jest podstawą hospitalizacji dziecka i kompleksowego badania. Opóźnienie w zapewnieniu pomocy medycznej może być śmiertelne.

Wstrzymując oddech

Bradypnea (wstrzymywanie oddechu) jest wynikiem następujących stanów patologicznych organizmu dziecka:

• wylew w mózgu;
• wysokie ciśnienie śródczaszkowe;
• stan bliski śpiączki cukrzycowej lub wątrobowej;
• niewydolność nerek;
• zatrucie organizmu truciznami biologicznymi lub chemikaliami o toksycznej etiologii;
• konsekwencje ostrych chorób zakaźnych z zachowaniem wysokiej temperatury ciała i rozległym procesem zapalnym (w obecności takiego objawu istnieje prawdopodobieństwo wstrząsu septycznego);
• nowotwory nowotworowe w tych częściach mózgu, które są odpowiedzialne za funkcję oddychania;
• zapalenie opon mózgowych;
• obrzęk wyściółki mózgu o różnej etiologii.

U dziecka ze zdrowymi oskrzelami i płucami następuje synchroniczne uniesienie prawej i lewej strony klatki piersiowej. Dysfunkcja określonego obszaru mostka jest oznaką patologii.

Wysokie tętno

Zbyt wysoki puls u dzieci może być spowodowany następującymi czynnikami patologicznymi:

• atak paniki lub negatywne konsekwencje sytuacji stresowej;
• zatrucie organizmu;
• nadczynność tkanek tarczycy, w której nadmiar hormonów grupy tarczycy dostaje się do krwi dziecka;
• ostry brak magnezu i potasu;
• skutki uboczne przyjmowania leków;
• niedokrwienie tkanki mięśnia sercowego;
• zaburzenia endokrynologiczne z jednoczesnym uwalnianiem do ogólnego przepływu krwi zbyt dużej ilości noradrenaliny i adrenaliny.

Dzieci, które mają zbyt wysoki puls, mogą skarżyć się na uczucie ściskającego bólu w klatce piersiowej, zawroty głowy, osłabienie fizyczne i migrenę. W 80% przypadków takim stanom towarzyszy niestabilne ciśnienie krwi w kierunku jego wzrostu.

Wolne tętno

Występowanie wolnego tętna wiąże się z negatywnymi skutkami następujących patologii:

• kardiomiopatia;
• wrodzone wady serca i wielkich naczyń;
• blokada mięśnia sercowego;
• osłabienie węzła zatokowego;
• zapalenie mięśnia sercowego;
• bradykardia;
• dusznica bolesna.

W praktyce medycznej zdarzają się sporadyczne przypadki, w których spowolnienie akcji serca u dzieci powoduje niewydolność serca. Tendencja do występowania większości powyższych patologii może być przekazywana z rodzica na dziecko wraz z informacją genetyczną.

Co zrobić, jeśli puls i oddech dziecka nie odpowiadają wartościom średnim?

Częstość tętna i liczba oddechów dziecka powinny odpowiadać wartościom średnim. Obecność odchyleń od wskaźnika normy jest podstawą do szukania pomocy medycznej. Surowo zabrania się podejmowania samodzielnych prób przywrócenia normalnej częstości oddechów i częstości akcji serca za pomocą terapii lekowej. Działania te mogą pogorszyć ogólny stan dziecka.

NPV i częstość akcji serca to powiązane ze sobą wskaźniki fizjologiczne, które są biologicznymi markerami ogólnego stanu zdrowia dziecka. Częstość akcji serca i liczba oddechów zmienia się wraz z dorastaniem dzieci. Choroby serca, naczyń krwionośnych i tkanki oskrzelowo-płucnej powodują zaburzenia częstości oddechów i tętna w górę lub w dół.

Dzieci z objawami tachykardii, spowolnionym rytmem serca, częstym, ale płytkim oddechem powinny zostać zbadane przez pediatrę, kardiologa lub pulmonologa. Wyznaczanie wskaźników NPV i częstości akcji serca umożliwia zliczanie liczby oddechów i skurczów tętna. Do wykonania tej diagnozy używa się fonendoskopu i stopera.

Film o tętnie u dzieci

Naruszenie rytmu serca u dziecka: